Chúng ta thường đánh giá thấp sự thực dụng. Nói ai thực dụng tức là hàm ý chê, khinh kẻ đó chỉ ham vật chất trước mắt, tuy nghĩa gốc của từ này chỉ là “coi trọng, đề cao giá trị thiết thực, mang lại lợi ích thực tế”, nôm na là coi trọng những thứ thực tế, dùng được.
Ở góc độ này, trong tiêu dùng, không phải “người Mỹ thực dụng” như ta quen miệng nói, mà vô địch phải là người Nhật.
Lần đầu tiên ở trong một khách sạn business ở Shinjuku, tôi đã vô cùng kinh ngạc và thán phục trước sự thiết kế, sắp đặt nội thất. Trong một diện tích nhỏ không tới 10 m2 mà người Nhật có thể biến nó thành cả thế giới – gần như không thiếu một thứ gì cần và đủ cho các sinh hoạt tại chỗ của 1 người, đến cả cái đèn pin cài ở đầu giường thì cũng ở đúng vị trí tay mình quờ tới khi tỉnh dậy.
Lần khác thuê một phòng khách sạn dạng căn hộ có bếp ở Tokyo, diện tích rộng hơn, nhưng cũng nho nhỏ thôi, khu bếp chưa tới 2 m2 nhưng không thiếu một cái gì để có thể chuẩn bị một bữa ăn tại chỗ cho 2 người, kể cả tăm xỉa răng! Đó là chưa thử khách sạn con nhộng (capsule hotel) có cả hạng thời thượng bao gồm TV LCD, tai nghe cao cấp và cả suối nước nóng nhân tạo!
Với những gì tối thiểu, người Nhật đã tạo nên giá trị sử dụng thực tế tối đa – tôi muốn nhấn mạnh tới “giá trị sử dụng thực tế”, vì ở đây không có gì thừa cả, không có gì show ra để bày mẫu cả. Chúng rất thực dụng.
Sẽ là một hình ảnh hoàn toàn trái ngược khi tới ở phòng khách sạn căn hộ tại khu nghỉ dưỡng biển của một tập đoàn nổi tiếng ở Việt Nam. Căn hộ mênh mông, với gian bếp mênh mông, tủ lạnh to khủng bố, nhưng trống rỗng. Dĩ nhiên tôi không có ý tưởng mang theo chuyến đi cả nồi niêu xoong chảo, chai mắm lọ dầu hoặc đi chợ cách đấy gần 20 km để thưởng thức các thiết bị bếp hiện đại trong căn hộ. Và nhìn độ mới của các thiết bị này, tôi biết chúng chưa bao giờ được sử dụng. Khách du lịch trả tiền phòng dĩ nhiên bao gồm chi trả cho cả khu bếp bày mẫu nói trên.
Ô tô là một điển hình trong thiết kế thực dụng của người Nhật. Xe Nhật không dành cho người duy mỹ. Nhưng xe Nhật luôn xếp hàng đầu thế giới về giá trị sử dụng thực tế (trong tương quan với số tiền bỏ ra). Các khoản đầu tư, thiết kế, nâng cấp, làm mới của họ cũng được tính toán rất chặt chẽ và thực dụng, cái gì vẫn đang dùng tốt thì dùng tiếp, cái gì chia sẻ dùng chung vẫn tốt tại sao không, cái gì không thật cần thiết mà tốn kém thì loại bỏ, cái gì chưa chắc chắn thì để đó nghiên cứu tiếp chứ không để người tiêu dùng thí nghiệm sản phẩm…
Mỗi lần ra mắt xe mới, mà là xe Nhật, thì thể nào cũng thắc mắc: sao bảo mới mà thứ này vẫn cũ, thứ kia vẫn chưa thay, sao ở nước kia có cái này mà về Việt Nam lại không có... Và câu trả lời luôn nhũn nhặn của người Nhật là: cái đó vẫn tốt, cái này phù hợp với điều kiện Việt Nam.
Tất nhiên giờ sự thực dụng của người Nhật qua tới Việt Nam cũng biết tự diễn biến theo thực tế tiêu dùng của số đông người Việt, trên đường Việt. Làm sao mà một chiếc xe không to lại có thể chất nhiều người nhiều đồ; xe đô thị mà thoải mái leo gờ cao, hố tử thần, lội nước ngập, màn hình to, máy lạnh mát nhanh, mà quan trọng là tốn ít xăng, giá lại rẻ, sửa chữa ít tốn kém. Khó thế đấy mà người Nhật cũng làm được, điển hình là chiếc Mitsubishi Xpander từng là “hiện tượng của năm 2019”, “vua doanh số của năm 2020-2021” và vừa cập nhật phiên bản mới “thành công nhờ thực dụng, giờ còn thực dụng hơn nữa”!
Lái thử chiếc xe mình dây, động cơ có 1.5L chả cần tăng áp tăng iếc, hộp số vẫn tự động 4 cấp ơ kìa, sử dụng mỗi cầu trước (thua cả em Terios) mà lên đỉnh cứ nhẹ nhàng như không, chấp các loại gò nổi gò chìm ở phố Sài Gòn, không hết ngạc nhiên và thán phục người Nhật!
