Năm học lớp 1. Vì bố công tác dưới Hà Nội, nên nhà tôi là một số ít những nhà trong xóm có… xe đạp. Đó là chiếc xe màu xanh. Nó không giống chiếc xe có cáng ngang, cao nghều của ông Chính ở làng bên. Mọi thứ đều mới lắm. Từ cái chắn xích làm bằng nhôm, cái chắn bùn gắn ở đuôi xe đến bông hoa nhựa nở toe toét buộc ở dây phanh bọc nhựa phía đầu xe.
Lúc đó tôi chẳng biết đó là chiếc xe Viha hay Thống Nhất. Chỉ nghe mẹ bảo, xe nhà mình là “xe nữ”. Còn xe nhà ông Chính là “xe nam”. Hai chiếc xe khác nhau ở cái gióng. Bố thì chỉ cho 2 anh em đâu là ghi-đông, đâu là gác-đờ-bu, gác-đờ-xen, gác-ba-ga. Các bộ phận của xe đạp mà học và nhớ còn khó hơn gọi tên các chi tiết xe hơi bây giờ.
Ở dưới Hà Nội bố đi tàu điện đi làm. Nên xe đạp để dành ở nhà cho mẹ. Nhưng mẹ cũng cứ lau chùi sạch sẽ, cất kỹ trong buồng. Chả mấy khi đi.
Bấy giờ tôi còn bé. Đi học cách nhà 3 cây số nhưng toàn cuốc bộ với đám bạn trong xóm. Thi thoảng lắm, rảnh, mẹ mới chở trên chiếc xe đạp đến trường. Hôm nào được ngồi sau lưng mẹ đi học là hôm đó vui cả ngày. Mẹ lấy cái lõi gối mút, đệm vào gác-ba-ga để tôi ngồi cho êm. Lúc lên xe, mẹ luôn dặn phải dạng chân ra không có đút vào nan hoa. Tay bám vào áo mẹ không được bám vào yên để đỡ bị kẹp tay vào hai cái lò xo dưới yên.
Phải tận mấy năm sau mẹ mới cho 2 anh em tập xe. Anh tôi giữ phía sau. Tôi ngồi trên gióng đôi võng xuống, chân đạp cà nhắc, cà nhắc nửa vòng một. Đến cái dốc cao là ông ý thả tay, 2 lần ngã, một lần lao vào bụi duối, lần thứ tư giữ được thăng bằng. Thế là biết đi. Mang tiếng đi xe đạp nhưng phải lâu lắm tôi chưa ngồi được lên yên. Toàn ngồi dưới gióng xe, đạp téo đít.
Đến Tết bố về. Bao giờ ông cũng mang xe của mẹ ra, mang chai nhớt xin được ở cơ quan về, tra vào xích. Cái tiếng quay xè xè phát ra từ xích và líp đến giờ tôi vẫn nhớ như in. Xong xuôi, bố lấy khăn sạch, tẩm tí nhớt vào đó rồi lau xe bóng loáng. Cả nhà tôi đi chúc tết trên chiếc xe đạp “quý như vàng” đó. Bọn tôi thích quá cũng chỉ được đạp quanh sân nhà. Tết có bóng bay, buộc một quả vào bánh sau, nan hoa va vào bóng bay tạo ra tiếng bịch bịch như xe máy, nghe đến vui tai.
Xe của mẹ đẹp. Màu vẫn tươi nguyên. Không như nhiều chiếc xe khác xin xỉn, cũ cũ. Thế nên thi thoảng các cậu tôi lại nằn nì mượn xe mẹ đi đám cưới. Đám rước dâu hồi đó toàn xe đạp. Cô dâu, chú rể ăn vận đồ trắng cầm khăn bông bay đi chiếc Mifa mượn của người họ hàng đi tây về. Cặp “xe sang” Mifa và Eska dẫn đầu, theo sau là một đoàn Thống Nhất cũ mới đủ cả.
Chiếc xe đạp đi vào tuổi thơ tôi như thế. Giờ thi thoảng bắt gặp hình ảnh chiếc xe thống nhất ai đó đưa lên mạng. Nhìn nó mà nhớ đến nao lòng.
