Tình trạng ô nhiễm không khí ở nhiều địa phương trên cả nước có chiều hướng gia tăng về quy mô, mức độ, nhất là tại các đô thị lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, làm ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội và sức khỏe cộng đồng.
Đáng chú ý, xe cũ đang là một trong những nguồn phát thải khí độc hại ra ngoài môi trường, đòi hỏi các đơn vị chức năng cần sớm thu hồi, không cho lưu hành tham gia giao thông.
Theo thống kê, Hà Nội hiện có hơn 5,7 triệu xe máy, trong đó gần 1/2 là xe máy cũ sử dụng lâu năm, sản xuất trước năm 2000; trên 730.000 ô tô, chưa kể nhiều phương tiện từ ngoại tỉnh thường xuyên tham gia giao thông trên địa bàn.
Phân tích từ cơ quan chuyên môn, một chiếc xe máy hoạt động sẽ thải ra 80 - 90% khí CO và khí NO, 50% lượng NOx trong tổng lượng phát thải của các loại xe cơ giới. Đáng lo ngại là trong quá trình hoạt động, xe cũ sẽ thải ra môi trường lượng khí độc cao gấp nhiều lần so với những loại xe được bảo dưỡng định kỳ.
Các chất ô nhiễm này gây ảnh hưởng lớn tới chất lượng môi trường không khí đô thị, và là một trong những nguyên nhân gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe cộng đồng dân cư.
Ngày 17/6/2010, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 909/QĐ-TTg phê duyệt “Đề án kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông tại các tỉnh, thành phố”. Cụ thể, giai đoạn 2010 - 2013 triển khai Đề án tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh; giai đoạn 2013 - 2015 mở rộng phạm vi thực thực hiện đến các thành phố loại 1, loại 2.
Trên cơ sở đó, từ tháng 9/2020 đến nay, Hà Nội đã triển khai chương trình “Nghiên cứu thí điểm đo kiểm khí thải và hỗ trợ đổi xe mô tô, xe gắn máy cũ đang lưu hành trên địa bàn Hà Nội”.
Theo chương trình này, những chiếc xe máy cũ trên 18 năm tuổi nếu không đạt tiêu chuẩn về khí thải có thể được hỗ trợ một khoản tiền (từ 2 - 4 triệu đồng/trường hợp) để đổi sang xe mới. Nguồn kinh phí này sẽ do Hiệp hội Xe máy Việt Nam cung cấp.
Cụ thể, chương trình đã lắp đặt thiết bị đo kiểm khí thải tại 8 đại lý sửa chữa, bảo dưỡng xe máy và lựa chọn 30 đại lý xe máy để thí điểm đăng ký đổi xe mô tô, xe gắn máy cũ.
Tuy nhiên, theo đánh giá của Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, đến nay, việc áp dụng thực hiện vẫn chưa hiệu quả, người dân vẫn sử dụng xe cũ tham gia giao thông. Đặc biệt, việc hỗ trợ người dân đổi xe máy đã sử dụng quá 18 năm đòi hỏi nguồn kinh phí rất lớn.
Do vậy, UBND thành phố yêu cầu Sở Tài nguyên và Môi trường tiếp tục xin ý kiến của các sở, ngành, địa phương, đơn vị phối hợp thực hiện để có phương án khả thi nhất...
Có thể thấy, trong bối cảnh ô nhiễm không khí nghiêm trọng như hiện nay, việc thu hồi các phương tiện cũ là điều cần thiết. Tuy nhiên, ý kiến của nhiều chuyên gia cho rằng, không nên nóng vội thu hồi mà cần có lộ trình thực hiện, tránh gây hoang mang cho người dân.
